شیرآلات صنعتی، قهرمانان گمنام دنیای صنعت هستند. این قطعات مکانیکی که وظیفه کنترل، قطع و وصل یا تنظیم جریان سیالات (مایعات، گازها، و حتی دوغاب‌ها) را بر عهده دارند، در هر گوشه‌ای از صنایع، از پالایشگاه‌های نفت و گاز گرفته تا خطوط تولید مواد غذایی و دارویی، نقشی حیاتی ایفا می‌کنند. انتخاب نادرست یک شیر می‌تواند به توقف خط تولید، افت کیفیت محصول یا حتی حوادث خطرناک منجر شود.

در این مقاله، به بررسی جامع و ساده انواع شیرآلات صنعتی می‌پردازیم، دسته‌بندی‌های اصلی را معرفی کرده و به شما کمک می‌کنیم تا با درک بهتر ساختار، مزایا، معایب و کاربرد هر مدل، بهترین گزینه را برای نیاز خود شناسایی کنید.

دسته‌بندی اصلی شیرآلات صنعتی

شیرآلات صنعتی را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد، اما یکی از رایج‌ترین روش‌ها، طبقه‌بندی بر اساس نحوه حرکت عضو مسدودکننده جریان است. بر این اساس، شیرها به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. شیرآلات با حرکت خطی (Linear Motion Valves): در این شیرها، عضو مسدودکننده (مانند دیسک یا گیت) به صورت خطی و مستقیم حرکت کرده و مسیر جریان را باز یا بسته می‌کند.
2. شیرآلات با حرکت چرخشی (Rotary Motion Valves): در این مدل‌ها، عضو مسدودکننده با یک حرکت چرخشی (معمولاً 90 درجه) مسیر جریان را مدیریت می‌کند.

در ادامه، به معرفی مهم‌ترین شیرها در هر دسته می‌پردازیم.

 

شیرآلات با حرکت خطی (Linear Motion Valves)

این شیرها به دلیل ساختارشان معمولاً برای قطع و وصل کامل جریان (On/Off) یا تنظیم دقیق آن (Throttling) استفاده می‌شوند.

1. شیر دروازه‌ای (Gate Valve)

شیر دروازه‌ای یکی از پرکاربردترین شیرها برای قطع و وصل کامل جریان است. عضو مسدودکننده آن صفحه‌ای است که مانند یک دروازه به صورت عمود بر مسیر جریان بالا و پایین می‌رود.

• مزایا: افت فشار بسیار کم در حالت کاملاً باز، ساختار ساده و هزینه نسبتاً پایین.
• معایب: برای تنظیم و کنترل جریان مناسب نیست، زیرا لرزش و سایش دیسک را در پی دارد. باز و بسته کردن آن نیز زمان‌بر است.
• کاربرد: خطوط انتقال نفت، گاز، آب و پتروشیمی که نیاز به قطع و وصل کامل جریان دارند.

2. شیر کروی (Globe Valve)

طراحی بدنه کروی‌شکل این شیر و مکانیزم حرکت عمودی دیسک (پلاگ) بر روی نشیمنگاه (Seat)، آن را به بهترین گزینه برای تنظیم و کنترل دقیق جریان (Throttling) تبدیل کرده است.

• مزایا: قابلیت کنترل عالی جریان، آب‌بندی بسیار خوب در حالت بسته.
• معایب: افت فشار بالا به دلیل تغییر مسیر جریان در داخل شیر، هزینه بالاتر نسبت به شیر دروازه‌ای.
• کاربرد: سیستم‌های بخار، کنترل دمای سیال، خطوطی که نیاز به تنظیم دقیق دبی دارند.

 

3. شیر دیافراگمی (Diaphragm Valve)

در این شیر، یک دیافراگم انعطاف‌پذیر با حرکت خطی به سمت پایین آمده و روی یک نشیمنگاه منحنی در بدنه شیر فشرده می‌شود تا جریان را مسدود کند. این طراحی باعث می‌شود اجزای داخلی شیر از سیال ایزوله باشند.

• مزایا: عالی برای سیالات خورنده، سمی یا بهداشتی، آب‌بندی کامل بدون نشتی، تعمیر و نگهداری آسان.
• معایب: محدودیت در تحمل فشار و دمای بالا (به دلیل جنس دیافraگم).
• کاربرد: صنایع دارویی، غذایی، تصفیه آب و فاضلاب، و فرآیندهای شیمیایی با مواد خورنده.

 

شیرآلات با حرکت چرخشی (Rotary Motion Valves)

این شیرها به دلیل سرعت بالا در باز و بسته شدن (معمولاً با یک چرخش 90 درجه) و ساختار فشرده، محبوبیت زیادی دارند.

1. شیر توپی (Ball Valve)

یک کره (توپی) سوراخ‌دار در مرکز این شیر قرار دارد که با چرخشی 90 درجه، حفره آن در راستای جریان قرار گرفته (حالت باز) یا مسیر را مسدود می‌کند (حالت بسته).

• مزایا: سرعت بسیار بالا در قطع و وصل، آب‌بندی عالی، افت فشار ناچیز، دوام و اطمینان بالا.
• معایب: قابلیت کنترل جریان ضعیفی دارند (مگر در مدل‌های خاص).
• کاربرد: صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، سیستم‌های مسکونی و تجاری، و تقریباً هر جایی که نیاز به قطع و وصل سریع و مطمئن باشد.

 

2. شیر پروانه‌ای (Butterfly Valve)

یک دیسک دایره‌ای در مرکز شیر حول یک محور می‌چرخد. با چرخش 90 درجه، دیسک موازی با جریان قرار گرفته و مسیر را باز می‌کند.

• مزایا: وزن کم، ابعاد فشرده، هزینه پایین، سرعت بالا در باز و بسته شدن.
• معایب: دیسک همیشه در مسیر جریان باقی می‌ماند و باعث افت فشار می‌شود. برای فشارهای بسیار بالا مناسب نیستند.
• کاربرد: خطوط انتقال آب با قطر بالا، سیستم‌های تهویه مطبوع (HVAC)، صنایع شیمیایی و غذایی.

3. شیر سماوری (Plug Valve)

این شیر ساختاری شبیه به شیر توپی دارد، با این تفاوت که عضو مسدودکننده آن یک استوانه یا مخروط سوراخ‌دار (پلاگ) است.

• مزایا: ساختار ساده و بادوام، مناسب برای سیالات حاوی ذرات جامد و دوغاب‌ها، قطع و وصل سریع.
• معایب: گشتاور بالا برای باز و بسته کردن (مخصوصاً در سایزهای بزرگ)، قابلیت تنظیم جریان محدود.
• کاربرد: خدمات گاز، خطوط انتقال دوغاب، و کاربردهایی که نیاز به قطع و وصل سریع در شرایط سخت دارند. 

 

شیرآلات خاص و ایمنی

علاوه بر دسته‌بندی‌های اصلی، دو نوع شیر بسیار مهم نیز وجود دارند که بر اساس عملکردشان شناخته می‌شوند:

1. شیر یک‌طرفه (Check Valve)

این شیر به صورت خودکار از بازگشت جریان سیال در خط لوله جلوگیری می‌کند. جریان فقط در یک جهت مجاز است و هرگونه تلاش برای برگشت جریان، باعث بسته شدن خودکار شیر می‌شود.

• کاربرد: حفاظت از پمپ‌ها و کمپرسورها، جلوگیری از تخلیه مخازن، و جلوگیری از آلودگی در خطوط آب.

2. شیر اطمینان (Pressure Relief Valve)

یک شیر ایمنی است که برای محافظت از تجهیزات و مخازن در برابر فشار بیش از حد طراحی شده است. اگر فشار سیستم از حد تنظیم‌شده فراتر رود، شیر به طور خودکار باز شده و مقداری از سیال را تخلیه می‌کند تا فشار به سطح ایمن بازگردد.

• کاربرد: مخازن تحت فشار، دیگ‌های بخار، و هر سیستمی که پتانسیل افزایش فشار ناگهانی را دارد.

جدول مقایسه انواع شیرآلات صنعتی

 

خرید انواع شیرآلات صنعتی از گروه صنعتی پرداد

انتخاب شیر صنعتی مناسب یک تصمیم فنی و حساس است که به عوامل متعددی بستگی دارد:

• نوع سیال: خورنده، بهداشتی، حاوی ذرات جامد یا گاز؟
• دما و فشار کاری: شیر باید قادر به تحمل شرایط فرآیند باشد.
• عملکرد مورد نیاز: آیا به قطع و وصل کامل نیاز دارید یا تنظیم دقیق جریان؟
• هزینه و نگهداری: بودجه اولیه و هزینه‌های بلندمدت تعمیرات نیز اهمیت دارد.

اگر در انتخاب شیر صنعتی مناسب برای دستگاه‌ها یا خط تولید خود نیاز به راهنمایی دارید، تیم مشاوران فنی گروه صنعتی پرداد با دسترسی به برندهای معتبر جهانی و دانش فنی روز، آماده ارائه مشاوره تخصصی، کاتالوگ‌های رسمی و قیمت روز به شماست.

آیا تمایل دارید در مورد یک نوع خاص از این شیرها اطلاعات دقیق‌تری کسب کنید؟